Ellemeet is een rustig en authentiek dorp aan de noordkust van Schouwen-Duiveland. Tot 1 januari 1961 is Ellemeet een zelfstandige gemeente. Daarna wordt het dorp verdeeld onder de nieuwe gemeenten Midden- en Westerschouwen. Op 1 januari 1997 ontstaat de gemeente Schouwen-Duiveland. Ellemeet blijft een bijzonder, pittoresk dorpje aan zee.
De naam Ellemeet bewaart feilloos hoe de Noordzee vroeger heette. Hel is Vlaams voor Noordzee. Die naam komt meer naar het Noorden voor, zoals in Den Helder en Helgoland. Helle is West-Vlaams. Maar de West-Vlaming spreekt de ‘h’ niet uit. Zo ontstaat Elle. Meet betekent grens. Ellemeet, plaats op de grens van de Noordzee. Zeeuws licht. Schilders wezen begin 20ste eeuw al op de helderheid van het licht in Zeeland. Achteraf wordt de verbinding van het licht van de Helle met het woord ‘helder’ en ‘helderheid’ bevestigd. Ellemeet, plaats op de grens van zee in de helderheid van het licht van Zeeland. Ellemeet ligt aan de voet van de Brouwersdam. De dam heeft veel invloed gehad op Ellemeet. Aan de buiten- en de binnenzijde is strandgebied ontstaan. Hier worden veel watersporten beoefend. Ellemeet bestaat niet alleen uit de rustige dorpskern maar reikt dus tot op onze prachtige, rustige en brede stranden die bovendien tot de schoonste van Nederland behoren. Het badstrand Ellemeet is een uitgesproken familiestrand. Strandpaviljoen Corazon is gedurende het jaar geopend. Ellemeet is met een kleine 350 inwoners een toeristische trekpleister. Er zijn tal van vakantiewoningen en campings in het buitengebied.
Een travalje, ook wel bekend als hoefstal, is van oorsprong een houten constructie waarin het (boeren)trekpaard vastgezet kon worden om te worden bekapt en beslagen door de hoefsmid. Het paard werd vastgezet in deze constructie waarbij hij aan de voor-, zij- en achterkant werd begrensd door houten balken. Eenmaal vastgezet in de travalje kon het paard er vrijwel niet meer uit. Door middel van ijzeren kettingen (soms werden touwen gebruikt) konden de staljongens de hoeven eenvoudiger optillen. De kettingen of touwen gingen eenmaal om het been en werden dan op de houten balk getild om dan de ketting nogmaals om het been en de houten balk te draaien. De hoefsmid kon zo de hoef bekappen en/of beslaan zonder het risico te lopen om een trap te krijgen of het volle gewicht van het paard op zich te krijgen.
(Het is bijzonder te zien hoe een hoefsmid imposante paarden met een gewicht tussen de 750 en 1.000 kilo van nieuwe hoefijzers voorziet.
De Stichting Monumenten vindt dat deze kennis en vaardigheden en bijbehorende werktuigen (o.a. aambeeld, hamer en smeedtang) niet verloren mogen gaan. Dat is dan ook de reden waarom de Stichting Monumenten Schouwen-Duiveland de travalje in Ellemeet van de gemeente heeft gekocht.
Het is de vijfde in rij. De hoefstal zal door de stichting worden geverfd, onderhouden en verkeert in prima staat.
Tijdens iedere Open Monumentendag zorgt de Stichting Monumenten ervoor dat er paarden worden beslagen in de travaljes die de stichting beheert. Het gehamer en gevijl en de pregnante geur van het hoorn van de hoef dat schroeit onder het hete ijzer trekt altijd veel bekijks.
Het wapen van Ellemeet werd op 31 juli 1817 bevestigd door de Hoge Raad van Adel aan de Zeeuwse gemeente Ellemeet. Per 1961 ging Ellemeet op in de gemeente Middenschouwen, sinds 1997 onderdeel van gemeente Schouwen-Duiveland. Het wapen van Ellemeet is daardoor definitief komen te vervallen als gemeentewapen. In het wapen van Middenschouwen is het wapen van Ellemeet vereenvoudigd opgenomen. De blazoenering van het wapen luidde als volgt: “Zijnde van lazuur, beladen met twee golvende fassen van zilver, verzeld van chef van een zwemmende eend, mede van zilver.” De heraldische kleuren zijn lazuur (blauw) en zilver (wit)
Het gemeentewapen van Ellemeet vormde eerder het wapen van heerlijkheid Ellemeet. Deze was vroeger eigendom van de familie De Jonge. Op het familiewapen van de tak De Jonge van Ellemeet is het heerlijkheidswapen opgenomen als hartschild. Het wapen lijkt (afgezien van de eend) sterk op het wapen van Elkerzee, alleen zijn de kleuren omgedraaid. De eend werd in de 18e eeuw toegevoegd.
Titelblad voor een onderdeel van de historisch-topografische atlas Zelandia Illustrata, met afbeelding van de wapens van de heerlijkheden van Schouwen Borrendamme, Weldamme, Zuidkerke, Simonskerke, St. Jacobskerke, Brieskerke, Ouwerkerk, Westkerke, Clauskinderen, O.L. Vrouw op Zee, Herkesteijn, Rengerskerke, Zuidland, Koudekerke, Westenschouwen, Burgh, Haamstede, Renesse, Moermond, Welland, Noord- en Zuid-Welland, Serooskerke, Ellemeet, Elkerzee, Looperskapelle, Klaaskinderenkerke, Brijdorpe, Duivendijke, Nieuwerkerk en Kerkwerve en met leeg schild ‘s-Heer Arendshaven, St. Lauendorp, Poort- (of Quaalambacht) en Craeijesteijn, met draperie en guirlande, (circa 1800)
Datering: 1538 – 1800
Bron: Staatspareltjes, een blog over topografie van Nederland
Geschreven door Willem, Hoofdcategorie: Zeeland van Axel tot Zijpe, Categorie: Gemeente Schouwen-Duiveland
Ellemeet biedt rust, verschaft onderdak aan veel gasten, draagt een foute naam en herbergt een bijzondere molen. Bovendien heeft het dorp ze alle vijf op een rij. Daarover straks meer.
Fiets op een zomerse dag naar Ellemeet en zet je neer op een bankje op het plein bij de voormalige smidse. De kans bestaat dat je de enige bent, terwijl je op hetzelfde moment over de hoofden kunt lopen in Renesse en Haamstede. Toch verdient ook Ellemeet veel aan het toerisme.
De gezamenlijke oppervlakte van de campings en bungalowparken is groter dan die van de dorpskern. Dat komt doordat de stranden van noordelijk Schouwen-Duiveland op nog geen kilometer afstand liggen.
De naamgeving van het dorp is bijzonder. Ellemeet ontstond in de Middeleeuwen rond de Hogeweg, twee kilometer ten zuiden van de huidige kern. Dat dorp ging ten onder door het in oktober 1575 begonnen Beleg van Zierikzee door Spaanse troepen onder aanvoering van Cristobal Mondragon. De stad gaf zich 29 juli 1576 over. Tijdens de belegering werd er rond de stad flink gevochten tussen Spaanse en prinsgezinde troepen. Dat leidde onder meer tot de verwoesting van de kerk van Ellemeet. Die werd niet herbouwd en de inwoners trokken massaal weg. Velen vestigden zich in Oudendijke, toen nog een gehucht.
De naam Oudendijke bleef nog eeuwen lang in zwang. Dat veranderde bij de gemeentelijke herindeling van 1961. Het dorp ging toen samen met Scharendijke, Elkerzee, Kerkwerve en Duivendijke op in de gemeente Midden Schouwen. Bij die gelegenheid kreeg Oudendijke de naam van het oude dorp. Aan de Hogeweg ligt intussen nog altijd de begraafplaats van het eerste Ellemeet als enige getuige van het voormalige dorp. Wat de etymologie van de naam Ellemeet betreft wordt aangenomen dat deze terugvoert op een mede (weiland) van een zekere persoon, mogelijk Eli.
De kern van Ellemeet bestaat uit een handvol straten rond de doorgaande verbinding, de Kuyerdamseweg. Ten noorden daarvan ligt de Nieuweweg, voor fietsers een prima verbinding tussen dorp en strand. De overige straten liggen aan de zuidzijde van de Kuyerdamseweg. Aan de de Deensestraat staan nog enkele woningen die door Denemarken zijn geschonken na de Ramp van 1953. Daarmee is ook de direct de naam verklaard.
Aan de Dorpsstraat staan de meeste karakteristieke woningen. De straat heeft de vorm van een winkelhaak. Het deel dat in pleinvorm is gebouwd is het mooist. Hier staat een voormalige smidse. Daarvoor staat een travalje (hoefstal). Klik hier voor meer informatie. In het plaveisel ligt ook een molensteen. Smeden gebruikten molenstenen bij het maken van wagenwielen. Ze legden de hoepels van de wielen om de steen en wisten zo exact de maat. Aan de Schelpweg draagt een woning de intrigerende naam ‘Nog te vroeg’.
Hoewel klein van stuk is ’t Hert aan de Moolweg bijzonder. Dat komt omdat er naast deze molen van het type grondzeiler een builhuis staat. Een buil is een werktuig waarmee tarwemeel wordt geschud. Hierdoor worden zemelen en gries eruit verwijderd en resteert bloem voor het bakken van wittebrood. Meestal voltrok dit proces zich in een buil in de molen. Omdat er in ’t Hert geen plaats was werd voor de buil een huisje gebouwd dat deels wegspoelde bij de Ramp van 1953. Na de watersnood werd het weer hersteld. Het bijzondere schuilt hierin dat de buil vanuit de molen via een tussendrijfwerk wordt aangedreven op windkracht. ’t Hert werd gebouwd in 1748 en behoort tot de oudste molens in Zeeland. ’t Hert was sinds 30 mei 1857 in handen van telgen van de familie Dijkman, die sinds de 19e eeuw vele molens bezat op Schouwen-Duiveland en Tholen. De familie stamt oorspronkelijk uit Duitsland en droeg daar de naam Diekman. Oud-molenaar en eigenaar Maarten Dijkman overleed 27 februari 2020 op de leeftijd van 87 jaar. De eigendom berust nu bij Stichting Molen ’t Hert.
De voet van de op 30 september 1973 geopende Brouwersdam ligt op het grondgebied van Ellemeet. Dit zevende Deltawerk verbindt Schouwen-Duiveland met Goeree-Overflakkee. Onder de wegen die van en naar de dam leiden loopt de Rampweg. Hier kom je onder vijf viaducten door, die op één lijn liggen. In Zeeland is voor zover bekend geen ander dorp dat kan bogen op een dergelijk vijftal.
Ellemeet heeft een ruim aanbod aan recreatiebedrijven waar je kunt kamperen of een vakantiebungalow huren. Ellemeet ligt vlakbij de uitgestrekte stranden van Schouwen Duiveland. Het is bovendien een prachtige uitvalsbasis voor fiets- en wandeltochten tochten over het voormalige eiland.
De voormalige gemeente Ellemeet telde 324 inwoners in 1815. Na een piek van 538 ingezetenen in 1877, daalde het inwonertal tot 481 in 1899. In 1980 woonden er nog 284 mensen en per 1 januari 1997 werden er 338 geteld. De gemeente Ellemeet ging in 1961 op in Midden-Schouwen. Sinds 1 januari 1997 maakt het dorp deel uit van de gemeente Schouwen-Duiveland.
Buurt Ellemeet heeft afgerond een totale oppervlakte van 60 hectare land (100 hectare is 1 km2). De gemiddelde dichtheid van adressen is 113 adressen per km2. Er wonen 130 huishoudens in buurt Ellemeet. Postcode 4323 is de meest voorkomende postcode in buurt Ellemeet. Buurt Ellemeet ligt binnen Wijk Ellemeet in de gemeente Schouwen-Duiveland.
